آزمایش های حین بارداری
آزمایشهای بارداری یکی از اقدامات مهم برای مراقبت‌های دوران بارداری است. این آزمایش‌ها اطلاعاتی را دربارۀ سلامت شما و فرزندتان در اختیار پزشک می‌گذارد و کمک می‌کند تا هر نوع مشکل مؤثر در سلامت جنین و شما مثل نقصهای مادرزادی، بیماریهای ژنتیکی و عوارض بارداری تشخیص داده شود. یکی از آزمایش های خون مادر بررسی گروه Rh خونی می باشد. چنانچه گروه Rh خونی مادر منفی باشد و گروه خونی پدر Rh مثبت باشد ممکن هست که Rh جنین مثبت شود. مشخص نمودن Rh جنین معمولا تا قبل از تولد نوزاد ممکن نیست، اما در بسیاری از موارد باید جانب احتیاط را رعایت کرد و فرض را بر سر ناسازگاری Rhجنین با مادر گذاشت . در بارداری اول احتمال کمی وجود دارد که ناسازگاری Rh مادر، به جنین صدمه بزند اما در بارداری دوم در صورت وجود این ناسازگاری احتمال آسیب رسیدن به جنین وجود دارد. برای جلوگیری از آسیب رسیدن به جنین آمپولی بنام روگام به مادر تزریق می شود. لازم به ذکر است که حتی اگر در بارداری پیشین، جنین شما سقط شده باشد یا حاملگی خارج رحم داشته‌اید نیز لازم است آزمایش تعیین و ناسازگاری Rh انجام شود.
آمپول روگام چه زمانی باید تزریق شود؟
زمان تزریق آمپول روگام بنابر تصمیم پزشک می باشد اما به طور معمول، پس از تولد نوزاد، چنانچه Rh فرزند مثبت باشد، باید آمپول روگام تزریق شود.
همچنین یک سری آزمایش هایی از قبیل HIV، هپاتیت B و سفلیس هم بررسی خواهید شد و ایمنی بدن مادر نسبت به سرخجه هم کنترل میشود.؛ چراکه ابتلا به این بیماری در دوره بارداری، به خصوص در ۳ ماهه اول می‌تواند باعث نقصهای مادرزادی جنین شود. آزمایش پاپ اسمیر هم به عنوان یکی از ضروری ترین آزمایشات حین بارداری می باشد. این آزمایش می‌تواند سرطان دهانه رحم و بیماریهای مقاربتی مثل کلامیدیا و سوزاک را در مراحل اولیه تشخیص دهد. علاوه بر این جهت تشخیص عفونت‌های مجاری ادراری یک نمونه ادرار هم گرفته میشود. نکته قابل توجه دیگر کنترل فشار خون طی بارداری می باشد چراکه می‌تواند در پروسه انتقال خون به بندناف تاثیر بگذارد.
همه این آزمایش‌ها روتین هستند و برای تمام خانم‌های باردار انجام می‌شوند.
آزمایش های دوران بارداری به طور کلی به 2 دسته غربال گری و تشخیصی طبقه بندی می شوند. آزمایش های غربال گری هر کدام زمان و علت خاص خود را دارند.
آزمایش های غربال گری سه ماهه اول:
آزمایشهای غربالگری سه ماهۀ اول می‌تواند احتمال وجود اختلالات کروموزومی در جنین را نشان دهد. این آزمایش‌ها شامل یک سونوگرافی NT که میزان مایع پشت گردن جنین را اندازه‌گیری می‌کند و یک آزمایش خون است که سطح هورمون hCG سطح پروتئین A در پلاسمای مادر را بررسی می‌کند. این آزمایش‌ها معمولاً بین هفتههای ۱۱ تا پایان هفتۀ ۱۳ تجویز میشود. آزمایشگاه زنان باردار را در دو گروه کم‌خطر و پرخطر قرار می‌دهد و پزشک با دریافت جواب این غربالگری، در صورت احتمال وجود هر نوع اختلال کروموزومی، ممکن است تقاضای آزمایشهای تشخیصی بیشتری را بدهد یا ممکن است انجام آزمایشهای غربالگری سه ماهۀ دوم را به شما توصیه کند و بعد از آن در صورت لزوم آزمایشهای تشخیصی تجویز شود.
آزمایش های غربال گری سه ماهه دوم:
غربالگری سه ماهه دوم برای خانم های باردار از ابتدای هفته 15 تا انتهای هفته 21 انجام میشود (بهتر است این غربالگری بین هفته های 15– 17 انجام شود). این تست شامل یک آزمایش خون است که در آن 3، 4 و یا 5 مارکر بیوشیمیایی موجود در خون مادر سنجیده می‌شوند. در این غربالگری سه ماهه دوم احتمال وجود سندرم داون، تریزومی 13 و 18 و نقائص لوله عصبی مورد بررسی قرار میگیرد.
در صورتیکه نتایج غربال گری پر خطر گزارش شود نیازمند انجام روش تشخیصی از جمله نمونه گیری از پرز جفتی (CVS) و آمنیوسنتز می باشد. روش CVS معمولا بین هفته های 11 تا 14 بارداری انجام می شود. روش آمنیوسنتز که از مایع آمنیون اطراف جنین نمونه گیری می شود معمولاً بین هفتههای ۱۴ تا ۲۰ بارداری انجام میشود و معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. اما با توجه به محدودیت قانونی برای ختم بارداری بعد از هفتۀ ۱۸ بارداری در ایران، این آزمایش معمولاً در هفتۀ ۱۶ انجام میشود تا در صورت وجود مشکل، والدین بتوانند مجوز سقط قانونی را از پزشکی قانونی دریافت کنند. اما بسیاری از زوج ها به دلیل همراه بودن روش های تشخیصی با خطر سقط و عفونت ها مایل به انجام این روش ها نیستند بنابراین یک روش غربال گری با دقت بالا بنام NIPT به این زوج ها پیشنهاد میشود. در صورتیکه آزمایش NIPT که به عنوان یک روش غربال گری با دقت بالا در نظر گرفته می شود نتیجه با خطر بالا گزارش شود در این صورت آزمایش های تشخیصی- تهاجمی انجام می شود.
آزمایش تشخیصی نمونه گیری از پرز جفتی (CVS):
این آزمایش در صورتیکه گزارش تست های غربال گری حاکی از نتیجه پر خطر باشد به توصیه پزشک انجام می شود . زمان انجام این تست در هفته های 11 تا 14 بارداری می باشد. خطر سقط جنین در این روش حدود 1% می باشد. لازم به ذکر است که این تست تهاجمی قابلیت شناسایی نقائص لوله عصبی را ندارد لذا توصیه می شود که غربال گری های سه ماهه دوم برای بررسی نقائص لوله عصبی از خون مادر انجام شود.
آزمایش تشخیصی آمنیوسنتز:
این آزمایش در حدود هفته 16حاملگی انجام می شود که بر روی نمونه مایع آمنیون اطراف جنین انجام می شود چرا که مایع آمنیون حاوی سلول های جنینی می باشد. همجنین خطر سقط برای این روش حدود 0.5 تا 1% می باشد.
آیا برای انجام غربال گری باید ناشتا بود؟
برای انجام غربالگری 3 ماهه دوم نیاز به ناشتا بودن نیست. اما استعمال دخانیات ممکن است نتیجه غربالگری را تحت تاثیر قرار بدهد.
انجام تست های غربال گری به چه زنانی توصیه می شود؟
توصیه می شود تمام زنان باردار در هر سنی آزمایشات غربال گری را انجام بدهند