اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی

اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی

بررسی اجمالی  اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی (ADHD)

فهرست

  1. بررسی اجمالی
  2. علائم
  3. علل
  4. تشخیص
  5. درمان
  6.  زندگی با این اختلال

بررسی اجمالی

اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) نوعی اختلال رفتاری است که علائمی مانند بی توجهی، بیش فعالی و تحریک پذیری را در بر می گیرد.علائم ADHD در سنین پایین مشاهده می شود و ممکن است با وقوع تغییراتی در شرایط کودک - مانند رسیدن به سن مدرسه رفتن او - آشکار گردد.

بیشتر موارد ابتلا به این اختلال وقتی تشخیص داده می شود که کودک 6 تا 12 ساله باشد.علائم ADHD معمولاً با افزایش سن بهبود می یابد، اما بسیاری از بزرگسالان که ابتلای آنها به این اختلال در سنین خیلی کم تشخیص داده شده، همچنان مشکلاتی را تجربه می کنند.مبتلایان به ADHD ممکن است مشکلات اضافی دیگری از جمله اختلال خواب و اضطراب نیز داشته باشند.

 

کمک گرفتن

بسیاری از کودکان که به این اختلال مبتلا نیستند نیز مراحلی شامل بی قراری یا بی توجهی را از سر می گذرانند. این حالات معمولاً کاملاً طبیعی است و لزوماً به معنای ابتلا به این بیماری نیست.

اما اگر فکر می کنید به نظر می رسد رفتار کودک شما با رفتار اکثر کودکان هم سن و سال کودک شما متفاوت است، نگرانی های خود در این مورد را با معلم فرزندتان، مسئول هماهنگی نیازهای ویژه آموزشی مدرسه (SENCO) یا پزشک عمومی مطرح کنید.

همچنین اگر یک فرد بالغ هستید که در کودکی مبتلا به این بیماری تشخیص داده نشده اید و فکر می کنید ممکن است به ADHD مبتلا باشید،  صحبت با پزشک در این باره ایده خوبی است.

 

چه عواملی باعث اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) می شوند؟

علت دقیق ADHD ناشناخته است، اما نشان داده شده که این بیماری خانوادگی است.

همچنین تحقیقات برخی اختلافات احتمالی موجود در مغز افراد مبتلا به ADHD را در مقایسه با مغز افراد غیرمبتلا مشخص کرده اند.

عوامل دیگری که به عنوان عامل بالقوه دخیل در ADHD پیشنهاد شده اند عبارتند از:

  • تولد پیش از موعد (قبل از هفته 37 بارداری)
  • وزن کم نوزاد در هنگام تولد
  •  سیگار کشیدن یا مصرف الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری

ADHD ممکن است در افراد دارای هر سطحی از توانایی فکری رخ دهد، با این حال در افراد دارای مشکلات یادگیری شایع تر است.

 

نحوه درمان اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD)

اگرچه علاجی برای ADHD وجود ندارد، با این وجود در صورت لزوم می توان علاوه بر دارو، با استفاده از پشتیبانی آموزشی، مشاوره و حمایت مناسب از والدین و کودکان آسیب دیده، این اختلال را مدیریت کرد.

غالبا اولین راهکار درمانی که به بزرگسالان مبتلا به ADHD توصیه می شود، استفاده از دارو است. با این حال روش های درمانی روانشناختی مانند درمان رفتاری شناختی (CBT) نیز ممکن است کمک کند.

 

زندگی با اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD)

مراقبت از کودک مبتلا به ADHD می تواند چالش برانگیز باشد، مغز افراد لازم است به یاد داشته باشید که این کودکان قادر به اصلاح رفتار خود نیستند.

برخی از مشکلاتی که ممکن است در زندگی روزانه مبتلایان به این اختلال به وجود آید شامل مشکلاتی در موارد زیر است:

  • خوابیدن کودک در شب
  • آماده شدن به موقع برای رفتن به مدرسه 
  • گوش دادن و اجرای باید و نباید ها
  • مرتب بودن
  • مناسبت های اجتماعی
  • خريد كردن

همچنین ممکن است بزرگسالان مبتلا به ADHD متوجه شوند که مشکلاتی مشابه مشکلات بالا دارند و برخی از آنها ممکن است در روابط یا تعاملات اجتماعی مشکل داشته باشند.

 

علائم اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) 

علائم اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) را می توان در 2 نوع مشکلات رفتاری طبقه بندی کرد: بی توجهی، و بیش فعالی و تحریک پذیری.

مشکلاتی که اکثر مبتلایان به ADHD دارند در هر دو دسته قرار می گیرند، اما همیشه اینگونه نیست.

به عنوان مثال برخی افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار بی توجهی باشند اما دچار بیش فعالی یا تحریک پذیری نشوند. به این شکل از ADHD تحت عنوان اختلال کمبود توجه (ADD) نیز شناخته می شود. ADD گاه ممکن است مورد شناسایی قرار نگیرد زیرا ممکن است علائم کمتر مشهودی داشته باشد.

علائم  ADHDدر کودکان و نوجوانان

علائم ADHD در کودکان و نوجوانان به خوبی تعیین شده است و معمولاً قبل از سن 6 سالگی قابل شناسایی است. کودکان و نوجوانان مبتلا، ممکن است بیش از 1 مورد از علائمی که در زیر برای این اختلال آمده را در خانه و مدرسه از خود نشان دهند.

بی توجهی

علائم اصلی بی توجهی عبارتند از:

  • داشتن توجه برای یک بازه زمانی کوتاه و به راحتی حواس پرت شدن 
  • انجام کارهای اشتباه - به عنوان مثال در کارهای مدرسه  - از روی بی دقتی 
  • فراموشکاری یا گم کردن اشیا
  • عدم توانایی در ادامه کارهایی که خسته کننده یا وقت گیر هستند
  • عدم حرف شنوی یا اجرای باید و نباید ها
  • تغییر دادن دائمی فعالیت یا کار
  • مشکل در سازماندهی کارها

بیش فعالی و تحریک پذیری

علائم اصلی بیش فعالی و تحریک پذیری عبارتند از:

  • ناتوانی در آرام نشستن، به خصوص در محیطی آرام یا ساکت
  • بی قراری دائمی
  • عدم تمرکز بر کارها
  • حرکت بدنی بیش از حد 
  • صحبت بیش از حد
  • ناتوانی در به انتظار ایستادن و رسیدن نوبت او 
  • بدون فکر عمل کردن
  • قطع ناگهانی گفتگوها
  • عدم داشتن احساس خطر یا داشتن میزان اندکی احساس خطر

این علائم می تواند در زندگی کودک باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی شود، مشکلاتی مانند عدم موفقیت در تحصیلات مدرسه ای، تعامل اجتماعی ضعیف با سایر کودکان و بزرگسالان و مشکلات مربوط به نظم و انضباط.

 

دیگر عارضه های مرتبط با ابتلا به ADHD در کودکان و نوجوانان

اگرچه همواره چنین نیست، با ابن حال ممکن است برخی کودکان مبتلا به ADHD علاوه بر علائم  ADHD دارای علائم مربوط به دیگر اختلالات یا عارضه ها نیز باشند، مانند:

  • اختلال اضطراب – اختلالی که باعث می شود فرزند شما بیشتر اوقات نگران و مضطرب باشد. همچنین این اختلال ممکن است باعث بروز علائم جسمانی از جمله ضربان تند قلب، تعریق و سرگیجه شود.
  • اختلال ساز مخالف زدن (ODD)- وجه مشخصه این اختلال عبارت است از رفتار منفی و اخلال گر ، به ویژه در مواجهه با شخصیت های دارای اقتدار مانند والدین و معلمان.
  • اختلال در رفتار - این اختلال اغلب شامل تمایل به رفتارهای شدیدا ضد اجتماعی مانند سرقت ، دعوا ، خرابکاری و آسیب رساندن به افراد یا حیوانات است.
  • افسردگی
  • مشکلات خواب - دشوار در خوابیدن شب و داشتن الگوی نامنظم خواب
  • اختلال طیف اوتیسم (ASD)- این اختلال بر تعاملات اجتماعی، ارتباطات، علایق و رفتارها تأثیر منفی می گذارد
  • صرع – عارضه ایست که بر مغز تأثیر می گذارد و باعث بروز مکرر حملات صرعی یا تشنج می شود
  •  سندرم Tourette - یک عارضه مربوط به سیستم عصبی که وجه مشخصه آن ترکیبی از سر و صداها و حرکات غیر ارادی (تیک) است.
  • مشکلات مربوط به یادگیری - مانند دیسلکسیا (نارساخوانی)

علائم ADHD در بزرگسالان

تعریف علائم ADHD در بزرگسالان دشوارتر است. این دشواری عمدتا ناشی از فقدان تحقیقات بر روی بزرگسالان مبتلا به ADHD است. از آنجایی که ADHD یک اختلال رشدی است، اعتقاد بر این است که ADHD نمی تواند در بزرگسالان بروز کند مگر آنکه اول در دوران کودکی ایجاد شده باشد. با این حال مشخص شده است كه علائم ADHD اغلب از دوران كودكي شروع و در دوران نوجواني و سپس بزرگسالی فرد پابرجا می ماند.

هر گونه مشکلات یا عوارض اضافه ای که کودکان مبتلا به اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD)  تجربه می کنند - مانند افسردگی یا نارساخوانی - نیز ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد.

حدود 15٪ از افرادی که در کودکی مبتلا به ADHD تشخیص داده شده اند، در سن 25 سالگی نیز کماکان طیف کاملی از علائم این اختلال را از خود نشان داده اند و 65٪ آنها در سن 25 سالگی همچنان تحت تأثیر برخی علائم مختل کننده زندگی روزمره قرار داشته اند.

گاه علائم اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) در کودکان و نوجوانان، در مورد بزرگسالان مبتلا به این اختلال نیز مصداق دارد. با این وجود برخی از متخصصان می گویند حالتی که بی توجهی، بیش فعالی و تحریک پذیری بزرگسالان مبتلا به ADHD را تحت تأثیر می گذارد می تواند بسیار متفاوت از حالتی باشد که کودکان مبتلا را متاثر می کند. به عنوان مثال، در بزرگسالان بیش فعالی حالتی کاهش یافته تر از کودکان دارد، در حالی که بی توجهی در بزرگسالان مبتلا به  ADHD به سبب افزایش فشارهای زندگی وضعیتی بدتر دارد. همچنین علائم ADHD در بزرگسالان نسبت به علائم ADHD  در کودکی بسیار ظریف تر است.

برخی متخصصان موارد زیر را به عنوان لیستی از علائم مرتبط با ADHD در بزرگسالان مطرح کرده اند:

  • بی دقتی و عدم توجه به جزئیات
  • مدام دست به انجام کارهای جدید زدن قبل از اتمام امور نیمه کاره قبلی
  • مهارتهای ضعیف در نظم و سازماندهی امور
  • عدم توانایی در تمرکز یا اولویت بندی
  • مرتباً اشیا را گم کردن یا قرار دادن اشیا در مکان های ناصحیح
  • فراموشی
  • بی قراری و بی تابی
  • مشکل داشتن در حفظ سکوت و صحبت کردن خارج از نوبت 
  • جواب های درهم و برهم و غالبا قطع حرف زدن دیگران
  • نوسانات خلقی، تحریک پذیری و واکنش های احساسی سریع
  • ناتوانایی در مدیریت استرس
  • ناشکیبایی شدید
  •  خطر کردن در فعالیت ها بطوری که اغلب با کم توجهی یا بی توجهی به امنیت شخصی یا امنیت دیگران صورت می گیرد - به عنوان مثال رانندگی خطرناک

 

دیگر عارضه های مرتبط با ابتلا به ADHD در بزرگسالان

همانند ADHD در کودکان و نوجوانان ، ADHD در بزرگسالان نیز ممکن است با وجود چندین مشکل یا عارضه مرتبط دیگر همراه باشد. یکی از رایج ترین آنها افسردگی است. علاوه بر علائم ویژه ADHD در بزرگسالان مبتلا به ADHD، آنها ممکن است عارضه های دیگری نیز داشته باشند از جمله:

  • اختلالات شخصیتی - عارضه ای که فرد مبتلا در نتیجه آن از نظر نحوه تفکر، درک، احساس یا ارتباط با دیگران در مقایسه با میانگین افراد جمعیت ​​تفاوت زیادی دارد.
  • اختلال دو قطبی - عارضه ای که بر خلقیات فرد تأثیر می گذارد بطوری که می تواند خلقیات او را از یک حالت افراطی به حالت حالت افراطی دیگر تغییر دهد.
  • اختلال وسواس فکری (OCD) - عارضه ای که باعث افکار وسواسی و رفتارهای غیرارادی می شود.

همچنین مشکلات رفتاری مرتبط با ADHD می تواند در روابط و تعاملات اجتماعی مشکلاتی ایجاد کند.

علل

علت دقیق اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) کاملاً شناخته نشده است، با این حال تصور می شود ترکیبی از عوامل در ایجاد این اختلال مسئول هستند.

 

ژنتیک

ADHD در بیشتر موارد بصورت خانوادگی رخ می دهد و تصور می شود ژنهایی که از والدین به ارث می رسند عامل مهمی در ایجاد این بیماری است.

تحقیقات نشان می دهد که به احتمال زیاد والدین و خواهر و برادر یک کودک مبتلا به ADHD خودشان هم به ADHD مبتلا هستند. با این حال به احتمال زیاد الگوی توارث ADHD پیچیده است و تصور نمی شود تنها ناشی از یک نقص ژنتیکی باشد.

 

عملکرد و ساختار مغز

تحقیقات صورت گرفته تعدادی از اختلافات احتمالا دخیل را در مغز افراد مبتلا به ADHD در مقایسه با مغز افراد فاقد این بیماری مشخص کرده است، با این حال اهمیت دقیق این موارد مشخص نیست.

به عنوان مثال مطالعات مربوط به اسکن مغزی نشان می دهد که به نظر می رسد مناطق خاصی از مغز افراد مبتلا به ADHD کوچکتر است، در حالی که مناطق دیگری از مغز مبتلایان بزرگتر به نظر می رسد.

مطالعات دیگر حاکی از آن هستند که افراد مبتلا به ADHD احتمالا در سطح غلظت انتقال دهنده های عصبی در مغز تعادل نداشته باشند یا اینکه این مواد شیمیایی احتمالا به درستی عمل نمی کنند.

 

گروه های در معرض خطر

همچنین اعتقاد بر این است که برخی از گروه ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به ADHD هستند، شامل:

  • افرادی که زودتز از موعد متولد شده اند (قبل از هفته 37 بارداری) یا نوزادانی که هنگام تولد وزن کمی دارند
  • افراد دارای صرع
  • افراد واجد آسیب مغزی – آسیبی که یا در رحم یا در دوارن بعدی زندگی بر اثر یک ضربه شدید به سر رخ داده است

 

تشخیص

اگر فکر می کنید ممکن است شما یا فرزندتان به اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی  (ADHD) مبتلا باشید، شاید ایده خوبی باشد اگر بخواهید در مورد آن با پزشک عمومی خود صحبت کنید.

اگر نگران فرزند خود هستید، شاید ایده خوبی باشد که قبل از دیدن پزشک عمومی با معلمان فرزندتان صحبت کنید تا دریابید که آیا آنها نیر در مورد رفتار فرزند شما نگرانی دارند یا خیر.

پزشک عمومی شما رسما نمی تواند ADHD را تشخیص دهد، با این حال می تواند در مورد نگرانی هایتان با شما صحبت کند و در صورت لزوم شما را برای ارزیابی تخصصی به متخصص مربوطه ارجاع دهد.

هنگام مراجعه به پزشک عمومی، ممکن است در رابطه با موارد زیر سؤالاتی مطرح کند:

  • در مورد علائم یا نشانه های مشاهده شده در فرزندتان
  • در مورد زمان شروع این علائم
  • در مورد محلی که علائم در آنجا رخ می دهد - به عنوان مثال در خانه یا مدرسه
  • در مورد این که آیا علائم مشاهده شده بر زندگی روزمره شما یا فرزندتان تأثیر می گذارد یا خیر- به عنوان مثال در معاشرت اجتماعی او مشکل ایجاد می کنند یا خیر
  • در مورد این که آیا اخیرا اتفاقات مهمی - مانند مرگ یا طلاق در خانواده - در زندگی شما یا فرزندتان رخ داده است یا خیر 
  • در مورد این که آیا در خانواده شما برای ADHD سابقه خانوادگی وجود دارد یا خیر
  • در مورد دیگر مشکلات سلامتی یا دیگر علائم مربوط به عارضه های سلامتی مختلف در شما یا فرزندتان

 

گام بعدی

اگر پزشک عمومی شما فکر می کند احتمال آن وجود دارد که فرزند شما به ADHD مبتلا باشد، نخست ممکن است یک دوره "انتظار مراقبانه" - که حدود 10 هفته به طول می انجامد - را پیشنهاد دهد تا ببیند که آیا علائم فرزند شما بهبود می یابد، ثابت می ماند یا بدتر می شود.

همچنین پزشک عمومی شما ممکن است که برای والدین  یک برنامه آموزشی ویژه ADHD در قالب گروه پیشنهاد کند. ارائه برنامه آموزشی برای والدین به این معنا نیست که شما والدین بدی بوده اید بلکه هدف این است که راه های کمک به خود و فرزندتان به شما آموزش داده شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد به درمان ADHD مراجعه نمایید.

اگر رفتار فرزند شما بهبود نیافت و شما و پزشک عمومی معتقد هستید که این امر بر زندگی روزمره فرزندتان تأثیر سوء می گذارد ، پزشک عمومی شما باید شما و فرزندتان را برای انجام یک ارزیابی رسمی به یک متخصص ارجاع دهد.

در رابطه با بزرگسالانی که احتمال ابتلای آنها به ADHD وجود دارد، پزشک عمومی علائم فرد را ارزیابی می کند و ممکن است شما را برای ارزیابی ارجاع دهد اگر:

• فرد بزرگسال هنگام كودكی مبتلا به ADHD تشخیص داده نشده باشد اما علائم او در دوران كودكی شروع شده و از آن زمان ادامه داشته است

• علائم فرد بزرگسال با نوعی عارضه بهداشت روانی قابل توضیح نباشد

• علائم فرد بزرگسال به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره او تأثیر می گذارد - به عنوان مثال اگر آن فرد سر کار ناموفق است یا در داشتن روابط صمیمانه دچار مشکل است

همچنین ممکن است به متخصص ارجاع داده شوید اگر در دوران کودکی یا جوانی مبتلا به ADHD تشخیص داده شده اید ولی علائم آن اکنون باعث نقص عملکردی متوسط ​​یا شدید شده است.

 

ارزیابی

ممکن است برای ارزیابی رسمی  ADHD، شما یا فرزندتان به متخصصان مختلفی ارجاع داده شوید از جمله:

• روانپزشک کودک یا بزرگسال

• متخصص اطفال - متخصص بهداشت کودکان

• متخصص ناتوانی در یادگیری، مددکار اجتماعی یا کاردرمانگر با تخصص در ADHD

اینکه به چه  متخصصی ارجاع داده شوید بستگی دارد به سن شما و امکاناتی که در منطقه شما وجود دارد.

برای تعیین اینکه آیا شما یا فرزندتان به ADHD مبتلا هستید یا خیر هیچ آزمایش ساده ای وجود ندارد. با این وجود متخصص شما می تواند بعد از یک ارزیابی دقیق، تشخیص دقیقی انجام دهد. ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه بدنی، که می تواند به رد کردن وجود علل احتمالی دیگر برای علائم موجوذ کمک کند

• یک سری مصاحبه با شما یا فرزندتان

• مصاحبه یا گزارش از افراد مهم دیگر مانند همبازی ها، والدین و معلمان

معیارهای تشخیص ADHD در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان در زیر آمده است.

 

تشخیص ADHD در کودکان و نوجوانان

تشخیص ADHD در کودکان به مجموعه ای از معیارهای دقیق بستگی دارد. برای آنکه کودک شما مبتلا به ADHD تشخیص داده شود لازم است 6 یا بیشتر از 6 مورد ازعلائم بی توجهی یا 6 یا بیشتر از 6 مورد از علائم بیش فعالی و تحریک پذیری را داشته باشد.

در مورد علائم ADHD بیشتر بخوانید.

برای آنکه کودک شما مبتلا به ADHD تشخیص داده شود لازم است فرزند شما:

• حداقل 6 ماه علائم آنرا بطور مداوم نشان می دهد

• علائم آن قبل از 12 سالگی شروع شده باشد

• علائم آنرا حداقل در 2 محیط مختلف - به عنوان مثال هم در خانه و هم در مدرسه - بروز دهد تا بتوان بدینوسیله این احتمال را رد نمود که رفتار کودک صرفا واکنشی است در برابر معلمان خاص یا کنترل والدین.

• علائمی داشته باشد که زندگی او را در سطح اجتماعی، تحصیلی یا شغلی به طرز چشمگیری دشوار نموده باشد

• علائمی داشته باشد که صرفا بخشی از یک اختلال رشدی نباشد یا صرفا واکنشی در برابر یک مرحله دشوار نباشد، در شرایط بهتر دیگری کماکان آن علائم بروز یابند.

 

تشخیص ADHD در بزرگسالان

تشخیص ADHD در بزرگسالان دشوارتر است زیرا در مورد اینکه آیا لیست علائم مورد استفاده در تشخیص کودکان و نوجوانان برای بزرگسالان صدق می کند یا خیر، اختلاف نظر وجود دارد.

در برخی موارد یک فرد بالغ ممکن است مبتلا به ADHD تشخیص داده شود اگر 5 یا بیشتر از 5 مورد از علائم بی توجهی یا 5 یا بیشتر از 5 مورد از علائم بیش فعالی و تحریک پذیری موجود در لیست علائم تشخیص ابتلای کودکان به ADHD را داشته باشد.

به عنوان بخشی از ارزیابی شما، متخصص در مورد علائم فعلی شما سؤال خواهد کرد. با این وصف طبق رهنمودهای تشخیصی فعلی، تشخیص ADHD در بزرگسالان نمی تواند تأیید شود مگر اینکه علائم شما از کودکی وجود داشته باشد.

اگر به یاد نداشته باشید که آیا در کودکی مشکل داشته اید یا خیر، یا به یاد ندارید که در سنین کودکی مبتلا به ADHD تشخیص داده شده اید یا خیر، ممکن است متخصص شما بخواهد سوابق مدرسه شما را ببیند یا با والدین، ​​معلمان یا هر فرد دیگری که از کودکی شما را به خوبی می شناسد در این خصوص صحبت کند.

برای آنکه یک بزرگسال مبتلا به ADHD تشخیص داده شود، علائم آنها باید بر حوزه های مختلف زندگی اثرات نسبی داشته باشد، اثراتی مانند:

• عدم موفقیت در محل کار یا تحصیلات

• رانندگی خطرناک

• مشکل در دوست یابی یا حفظ دوستی

• مشکل در روابط با شریک زندگی

اگر مشکلات شما اخیرا ایجاد شده اند و در گذشته به طور همیشگی اتفاق نیفتاده است، تصور نمی شود ADHD داشته باشید زیرا در حال حاضر اعتقاد بر این است که ADHD نمی تواند برای اولین بار و ناگهانی در بزرگسالی ایجاد شود.

 

درمان

درمان اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی (ADHD) می تواند به تسکین علائم کمک کرده و عوارش ناشی از آن در زندگی روزمره را بسیار تخفیف دهد.

ADHD با استفاده از دارو یا درمانگری قابل مداوا است با این حال ترکیبی از این دو اغلب به بهترین نتیجه ممکن منتج می شود.

درمان معمولاً توسط متخصص مربوطه - مانند پزشک متخصص اطفال یا روانپزشک - انجام می شود. با این حال این بیماری توسط پزشک عمومی شما قابل کنترل است.

 

دارو

5 نوع داروی مجاز برای درمان ADHD وجود دارد:

• متیل فنیدات (methylphenidate )

• دگزامفتامین (dexamfetamine)

• لیزدگزامفتامین (lisdexamfetamine)

• اتموکستین (atomoxetine)

• گوانفاسین (guanfacine)

این داروها یک درمان دائمی برای ADHD به شمار نمی روند اما ممکن است به افراد مبتلا به این عارضه  کمک کند تا تمرکز بهتر داشته باشند، کمتر تحرک پذیر باشند، احساس آرامش بیشتری داشته باشند و بتوانند در یادگیری و کاربرد مهارت های جدید بهتر عمل کنند.

برخی از این داروها باید هر روز مصرف شوند اما برخی دیگر را می توان فقط در روزهای مدرسه مصرف نمود. گاهی برای ارزیابی اینکه آیا همچنان دارو مورد نیاز است یا خیر، اعمال توقف درمانی توصیه می شود.

اگر تشخیص ابتلای شما به ADHD در بزرگسالی صورت گرفته است، پزشک عمومی و پزشک متخصص می توانند با شما در مورد اینکه کدام داروها و روشهای درمانی برای شما مناسب هستند، مشاوره ارائه  دهند.

اگر برای شما یا فرزندتان یکی از این داروها تجویز شود، احتمالاً در ابتدا دوزهای اندکی به شما داده می شود و ممکن است به تدریج دوز دارو افزایش یابد. شما یا فرزندتان باید پزشک معالج خود را برای معاینات منظم ویزین نمایید تا اطمینان حاصل شود که معالجه موثر است و همچنین علائم احتمالی ناشی از عوارض جانبی داروها مورد بررسی قرار گیرد. لازم است که پزشک معالج خود را از وجود هرگونه عوارض جانبی مطلع نمایید و در صورت احساس نیاز به متوقف کردن داروها یا لزوم تغییر روش درمانی با او در این ارتباط صحبت کنید.

متخصص شما در مورد مدت زمان درمان صحبت خواهد کرد با این حال در بسیاری موارد درمان تا زمانی که مفید باشد، ادامه خواهد یافت.

 

متیل فنیدات

متیل فنیدات متداول ترین داروی ADHD است. این دارو متعلق به گروهی از داروها به نام داروهای محرک است که با افزایش فعالیت مغز - به ویژه مناطقی که در کنترل توجه و رفتار نقش دارند – اثر خود را اعمال می کنند. 

متیل فنیدات ممکن است به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD پیشنهاد شود.

این دارو می تواند به صورت قرصهای سریع الانتشار (در دوزهای پایین به صورت 2 تا 3 بار در روز) یا به شکل قرصهای دارای سرعت انتشار تغییریافته مصرف شوند (روزانه یک بار در صبح و به این صورت که دوز قرص در طول روز به تدریج منتشر می شود).

عوارض جانبی رایج متیل فنیدات شامل موارد زیر است:

  • افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب
  • کاهش اشتها، امری که می تواند منجر به کاهش وزن یا افزایش اندک وزن شود
  • مشکلات خواب
  • سردرد
  • دل درد
  • نوسانات خلقی

 

لیزدگزامفتامین 

لیزدگزامفتامین دارویی مشابه دگزامفتامین است و به همان روش کار می کند.

اگر حداقل 6 هفته بعد از درمان با متیل فنیدات اثر درمانی ملاحظه نشده باشد، ممکن است به نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD لیزدگزامفتامین تجویزشود. ممکن است به بزرگسالان مبتلا به ADHD به جای داروی متیل فنیدات، لیزگزآمفتامین به عنوان داروی اول انتخاب شود.

مصرف لیزدگزامفتامین به شکل کپسول بصورت یک بار در روز در نظر گرفته می شود.

عوارض جانبی رایج لیزدگزامفتامین عبارتند از:

  • کاهش اشتها ، که می تواند منجر به کاهش وزن یا افزایش اندک وزن شود
  • پرخاشگری
  • خواب آلودگی
  • سرگیجه
  • سردرد
  • اسهال
  • تهوع و استفراغ

 

دگزامفتامین

دگزامفتامین شبیه به لیزگزآمفتامین است و به همان روش کار می کند. این دارو ممکن است به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال مبتلا به ADHD پیشنهاد شود.

دگزامفتامین معمولاً یک یا دو بار در روز به صورت قرص مصرف می شود، با این حال محلول خوراکی آن نیز موجود است.

عوارض جانبی شایع دگزامفتامین شامل موارد زیر است:

  • کاهش اشتها
  • نوسانات خلقی
  • پرخاشگری و تندخویی
  • سرگیجه
  • سردرد
  • اسهال
  • تهوع و استفراغ

 

اتموکستین

اتموکستین نسبت به سایر داروهای ADHD متفاوت است. این دارو یک مهارکننده انتخابی بازجذب نورآدرنالین (SNRI) محسوب می شود و به این ترتیب سطح یک ماده شیمیایی موجود در مغز به نام نورآدرنالین را افزایش می دهد.

این ماده شیمیایی (نورآدرنالین) پیام را بین سلولهای مغزی منتقل می کند و افزایش آن می تواند به تمرکز و کنترل تحریک پذیری کمک کند.

ممکن است در صورت عدم استفاده از متیل فنیدات یا لیزگزامفتامین، اتموکستین به بزرگسالان، نوجوانان و کودکان بالای 5 سال پیشنهاد شود. در صورت تأیید علائم ADHD، مجوز استفاده از آن برای استفاده برای بزرگسالان مبتلا ADHD نیز صادر شده است.

اتموکستین به شکل کپسول تولید می شود و معمولاً یک یا دو بار در روز مصرف می شود.

عوارض جانبی رایج اتموکستین شامل موارد زیر است:

  • افزایش اندک فشار خون و ضربان قلب
  • تهوع و استفراغ
  • دل درد
  • مشکل خواب
  • سرگیجه
  • سردرد
  • بی قراری

همچنین اتموکستین با برخی عوارض جانبی جدی تر از جمله افکار خودکشی و آسیب کبدی مرتبط است که لازم است این مطلب را در نظر داشته باشید. اگر هنگام مصرف این دارو احساس افسردگی یا خودکشی به شما یا فرزندتان دست داد، با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.

 

گوانفاسین

گوانفاسین روی بخشی از مغز عمل می کند که موجب بهبود توجه می شود. این دارو همچنین باعث کاهش فشار خون می گردد.

در صورت عدم استفاده از متیل فنیدات یا لیزگزامفتامین، ممکن است به نوجوانان و کودکان بالای 5 سال گوانفاسین پیشنهاد شود. گوانفاسین را نباید به بزرگسالان مبتلا به ADHD پیشنهاد کرد.

گوانفاسین معمولاً به صورت قرص و یک بار در روز - صبح یا عصر - مصرف می شود.

عوارض جانبی رایج آن عبارتند از:

  • • خستگی یا خستگی
  • • سردرد
  • • شکم درد 
  • • خشکی دهان 



درمان

علاوه بر دارو درمانی، روشهای درمانی مختلفی می تواند در درمان کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به ADHD مفید واقع شود. درمانهای غیردارویی همچنین در معالجه مشکلات اضافه ای مانند اختلالات رفتاری یا اضطراب – مشکلات اضافه ای که ممکن است به همراه ADHD ظاهر شوند، مؤثر است.

برخی روشهای درمانی غیردارویی که ممکن است برای مبتلایان به ADHD مورد استفاده قرار گیرد در زیر آورده شده است.

 

آموزش روانی (Psychoeducation)

آموزش روانی بدان معنی است که شما یا فرزندتان برای بحث در مورد ADHD و تأثیرات آن ترغیب می شوید. این امر می تواند به کودکان، نوجوانان و بزرگسالان کمک کند تا ابتلا به بیماری ADHD امری قابل درک و طبیعی قلمداد شود و به شما کمک می کند تا با این بیماری کنار بیایید.

 

رفتار درمانی (Behaviour therapy)

رفتار درمانی حمایت از مراقبان کودکان مبتلا به ADHD را تامین می کند و ممکن است علاوه بر والدین شامل معلمان نیز بشود. رفتار درمانی معمولاً شامل مدیریت رفتار است بطوری که از یک سیستم پاداشی استفاده می کند تا کودک تشویق شود برای کنترل ADHD خود تلاش نماید.

اگر فرزند شما مبتلا به ADHD است، مطابق این روش می توانید انواع رفتاری را که می خواهید در فرزندتان نهادینه شود – به عنوان مثال اینکه برای غذا خوردن سر میز بنشیند - مشخص کنید. سپس به فرزندتان بخاطر رفتار خوبش یک پاداش کوچک می دهید و اگر بد رفتاری نماید او را از یک امتیاز محروم می نمایید.

مدیریت رفتار برای معلمان شامل یادگیری نحوه برنامه ریزی و ساختاری فعالیت ها می باشد، نیز تحسین و ترغیب کودکان حتی برای پیشرفت های بسیار ناچیز.

 

تعلیم والدین و برنامه های آموزشی

اگر فرزند شما مبتلا به ADHD است، برنامه های ویژه تعلیم والدین و برنامه های آموزشی متناسب می تواند به شما در یادگیری روش های خاص صحبت با فرزندتان و بازی و کار با آنها جهت بهبود میزان توجه و رفتار آنها کمک کند.

همچنین ممکن است قبل از اینکه فرزندتان به طور رسمی مبتلا به ADHD تشخیص داده شود، برنامه های ویژه تعلیم والدین به شما ارائه شود.

این برنامه ها معمولاً در گروههایی شامل حدودا 10 تا 12 والدین برگزار می شود. هر یک از این برنامه ها معمولاً شامل 10 تا 16 جلسه است و هر جلسه حداکثر 2 ساعت طول می کشد.

ارائه برنامه های ویژه تعلیم والدین و برنامه های آموزشی متناسب به این معنا نیست که شما والدین بدی بوده اید بلکه هدف این است که به والدین و مراقبان کودک در مورد مدیریت رفتار آموزش داده شود و ضمنا به شما اطمینان دهد که برای کمک به فرزندتان و بهبود روابطتان با همدیگر توانا هستید.

 

آموزش مهارتهای اجتماعی

آموزش مهارتهای اجتماعی شامل مشارکت کودک شما در موقعیتهایی است که باید نقش آفرینی کند و هدف چنین آموزشهایی این است که به آنها یاد دهد در موقعیتهای اجتماعی چگونه باید رفتار کنند و این امر از طریق آموزش این مطلب به آنها محقق می شود که رفتار آنها بر دیگران چگونه تأثیر می گذارد.

 

درمان شناختی رفتاری (CBT)

CBT یک روش درمانی مبتنی بر صحبت کردن است که می تواند با تغییر در نحوه تفکر و رفتار شما به شما در مدیریت مشکلات کمک کند. در این روش یک درمانگر سعی خواهد کرد احساسات کودک شما را نسبت به وضعیت که در آن قرار دارد را تغییر دهد، تغییر احساساتی که به نوبه خود می تواند رفتار آنها را تغییر دهد.

CBT را می توان با به صورت انفرادی تحت نظر یک درمانگر یا به صورت گروهی انجام داد.

 

سایر روشهای درمانی قابل انتخاب

روش های دیگری برای درمان ADHD وجود دارد که برخی مبتلایان به این بیماری آنها را مفید می یابند که از جمله این روشها می توان به عدم مصرف برخی غذاها و مصرف مکمل ها اشاره داشت. با این حال هیچ مدرک محکمی در مورد اثربخشی این موارد وجود ندارد و نباید آنها را بدون توصیه پزشک انجام داد.

رژیم غذایی

افراد مبتلا به ADHD باید یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشند. قبل از مشاوره پزشکی مصرف برخی مواد غذایی را قطع نکنید.

برخی از افراد ممکن است متوجه ارتباط میان برخی مواد غذایی و بدتر شدن علائم ADHD شوند. اگر اینگونه است، در یک دفترچه آنچه را که می خورید و می نوشید و رفتار متعاقب آنها را ثبت نمایید. در مورد این موضوع با پزشک معالج خود صحبت کنید. ممکن است در ادامه شما را به یک متخصص تغذیه (یک متخصص بهداشت و درمان است که در امر تغذیه تخصص دارد) ارجاع دهد.

مکمل

برخی مطالعات نشان داده اند که مکمل های اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 ممکن است برای افراد مبتلا به ADHD مفید باشد، با این حال شواهد موید این ادعا بسیار محدود است.

توصیه می شود قبل از استفاده از مکمل ها با پزشک معالج خود صحبت کنید زیرا برخی از این مکمل ها می توانند به صورت غیرقابل پیش بینی با داروهای مصرفی تداخل ایجاد نماید یا آن را کم اثرتر کنند.

همچنین باید به یاد داشته باشید که بعضی از مکمل ها نباید طولانی مدت مصرف شوند زیرا مقدار آن می تواند در بدن میزان خطرناکی بالا رود.

 

نکاتی برای والدین

اگر والدین کودکی هستید که دارای ADHD است:

  • مطمئن شوید که پزشک معالج یا پزشک متخصص شما کمک می کند تفاوت بین ADHD و سایر مشکلات کودک را متوجه شوید. 
  • مرور کنید که چه کسی دیگری باید درباره ابتلای فرزند شما به ADHD مطلع شود، افرادی مانند کارکنان مدرسه یا مهد کودک او
  • در مورد عوارض جانبی هر دارویی که کودک شما مصرف می کند و آنچه را که باید به دنبال آن باشید، اطلاعات بدست آورید
  • آشنایی شما با افرادی که در گروههای پشتیبانی محلی هستند می تواند احساس انزوا و ناتوانی در مقابله با این مسئله را در شما متوقف کند

 

زندگی با ADHD

مراقبت از کودک مبتلا بهADHD می تواند خسته کننده و مایوس کننده شود.رفتارهای تکانشی، بی پروا و آشفته که رفتارهای معمول ADHD به شمار می روند، می تواند فعالیتهای روزمره را خسته کننده و استرس زا کند.

 

راه های مقابله

اگرچه در بعضی مواقع مراقبت از کودک مبتلا به ADHD می تواند دشوار باشد، یادآوری این نکته ضروری است که کودک مبتلا به ADHD نمی تواند بر روی رفتار خود تسلط داشته باشد. سرکوب تکانه ها برای مبتلایان به ADHD دشوار است، یعنی این که آنها قبل از دست زدن به عمل، برای بررسی وضعیت یا عواقب آن عمل درنگ و تامل نمی کنند.

اگر مراقب فرزند مبتلا به ADHD خود هستید، ممکن است توصیه های زیر را مفید بیابید:

روز پیش رو را برنامه ریزی کنید

روز را برنامه ریزی کنید تا بدین طریق کودک شما بداند که باید در انتظار چه باشد. برنامه ریزی روزمره می تواند در نحوه برخورد کودک مبتلا به ADHD با امورات زندگی روزمره اش تفاوت ایجاد کند. به عنوان مثال اگر قرار است فرزند شما برای مدرسه آماده شود ، این آماده شدن را به چند مراحل تقسیم کنید تا او دقیقاً بداند که چه کاری باید انجام دهد.

 

محدوده های مشخصی تعیین کنید

اطمینان حاصل کنید که همه می دانند چه رفتارهایی ممکن است از فرزندتان سر بزند و رفتارهای مثبت او را با تحسین فوری یا پاداش تقویت کنید. در صورت عبور فرزندتان از مرزهای تعیین شده، با او در رابطه با عواقب قابل اجرای اشی از آن - مانند حذف یک امتیاز – شفاف باشید و به طور مداوم این موارد را لحاظ نمایید.

مثبت اندیش باشید

در تحسین فرزندتان علت را مشخص بگویید. شما می توانید به جای گفتن این اصطلاح معمولی که: "از انجام این کارت ممنونم" ، بگویید: " ظروف را واقعا خوب شستی. از این بابت ممنونم."

این گونه تحسین کردنها باعث می شود کودک شما از ملاحظه رضایت شما خرسند گردد و همزمان علت آنرا نیز دریابد.

 

دستورالعمل ارائه دهید

اگر از فرزند خود می خواهید کاری انجام دهد ، دستورالعمل های مختصر و مشخصی ارائه دهید. به جای گفتن: "آیا می توانی اتاق خوات را مرتب کنی؟" بگویید: "لطفا اسباب بازی هایت را درون جعبه قرار بده و کتاب ها را دوباره روی قفسه قرار ده."

این امر باعث می شود كه كاری را كه فرزند شما باید انجام دهد واضح تر شود و فرصت تحسین کردنش ایجاد شود هنگامی كه این كار را انجام داد.

طرح تشویقی

طرح تشویقی خود را با استفاده از نمره دادن یا نمودار ستاره ای تنظیم کنید تا به این ترتیب هر رفتار خوب یک امتیاز برای کودک به همراه داشته باشد. به عنوان مثال ، رفتار مناسب در هنگام خرید رفتن باعث می شود فرزند شما مقداری زمان استفاده از رایانه یا یک بازی برنده شود.

فرزند خود را در این فرایند امتیازگیری درگیر کنید و به او اجازه دهید تصمیم بگیرند دوست دارد چه نوع امتیازاتی را کسب کند.

این نمودارها نیاز به تغییرات منظم دارند و ممکن است کسل کننده شوند لذا لازم است اهداف آن شامل موارد زیر باشد:

  • اهداف فوری - به عنوان مثال روزانه
  • اهداف میان مدت ​​- به عنوان مثال هفتگی
  • اهداف بلند مدت - به عنوان مثال سه ماهه

سعی کنید هر بار فقطروی یک یا دو رفتار متمرکز شوید.

 

زود مداخله کنید

مراقب علائم هشدار دهنده باشید. اگر به نظر می رسد فرزند شما بی حوصله، بیش از حد تحریک شده و یا در حال از دست دادن کنترل خود است، مداخله کنید.

در صورت امکان حواس فرزند خود را با خارج کردنش از موقعیتی که در آن قرار گرفته، پرت کنید. این حواس پرتی ممکن است او را آرام کند.

 

موقعیت های اجتماعی

موقعیت های اجتماعی را کوتاه و شیرین سازید. دوستان فرزندتان را به بازی دعوت کنید اما زمان بازی را کوتاه نگه دارید تا فرزند شما کنترل خود را از دست ندهد. وقتی فرزندتان احساس خستگی یا گرسنگی می کند - مثلا بعد برگشتنش از مدرسه - او را در موقعیت های اجتماعی قرار ندهید.

 

ورزش

اطمینان حاصل کنید که کودک شما در طول روز فعالیت بدنی زیادی انجام می دهد. پیاده روی، جست و خیز کردن و بازی کردن به کودک شما کمک می کند انرژی خود را تخلیه کند و کیفیت خوابش بهبود یابد.

اطمینان حاصل کنید که او در نزدیکی زمان خواب هیچ کار بیش از حد دشوار و هیجان انگیزی انجام ندهد.

برای کسب اطلاعات مربوط به فعالیت و اینکه فعالیت شما و فرزندتان باید چه میزان باشد را بخوانید صفحه ما راجع به سلامتی و تناسب اندام را بخوانید.

 

غذا خوردن

حواستان جمع چیزهایی باشد که کودک شما می خورد. اگر فرزند شما بعد از خوردن غذاهای خاص – مثلا آنهایی که حاوی مواد افزودنی یا کافئین است - بیش از حد فعال می شود، لیستی از این موارد تهیه نمایید و در این مورد با پزشک معالج صحبت کنید.

 

ساعت خواب

ساعت خواب کودکتان را در یک حالت معمول ثابت نگه دارید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما هر شب در همان ساعت به رختخواب می رود و در یک ساعت مشخص صبحگاه از خواب بلند می شود.

در ساعات قبل از خواب از انجام کارهای هیجان انگیز مانند بازی های رایانه ای یا تماشای تلویزیون خودداری شود.

 

شبانگاه

مشکلات خواب و ADHD می تواند یک سیکل شوم با هم ایجاد کنند بدین معنی که ADHD می تواند منجر به مشکلات خواب شود و این مشکلات به نوبه خود می تواند علائم  ADHD را بدتر کند.

بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD بعد از خوابیدن به طور مکرر از خواب بلند می شوند و الگوهای خواب منقطعی دارند. اجرای یک روال مناسب برای خواب می تواند به فرزند شما کمک کند تا خوابی آسوده را داشته باشد.

برای تجربه یک خواب بهتر، در اینجا اطلاعات بیشتری در مورد ایجاد یک مراسم خواب برای یک خواب بهتر کسب نمایید.

 

به او در مدرسه کمک کنید

كودكان مبتلا به ADHD اغلب در رفتارهایشان در مدرسه با مشكل مواجه می شوند و این مشکلات می تواند بر پیشرفت تحصیلی كودك تأثیر منفی بگذارند.

با معلمان فرزندتان یا هماهنگ کننده نیازهای ویژه آموزشی مدرسه (SENCO) در مورد هرگونه نیاز به  پشتیبانی اضافه ای که ممکن است فرزند شما به آن نیاز داشته باشد، صحبت کنید.

 

بزرگسالان مبتلا به ADHD

اگر یک فرد بزرگسال هستید که دارد با ADHD زندگی می کند، می توانید توصیه های زیر را مفید یابید:

  • اگر مشکل منظم بودن دارید در این صورت لیست تهیه کنید، یادداشت بردارید، یادآور تهیه کنید و مدتی را اختصاص دهید به برنامه ریزی آنچه باید انجام دهید.
  • با ورزش منظم انرژی بالای خود را تخلیه کنید
  • روش هایی پیدا کنید برای کمک به شما در آرام شدن، مثلا گوش دادن به موسیقی یا یادگیری تکنیک های آرام بخش 
  • اگر شاغل هستید، در مورد وضعیت خود با کارفرمای خود صحبت کنید و همچنین درمورد هر امکانی که می توانند جهت عملکرد بهتر شما در اختیار شما قرار دهند 
  • با پزشک خود در این مورد که آیا رانندگی برای شما مناسب هست یا خیر صحبت کنید زیرا اگر ADHD در رانندگی شما تأثیر منفی داشته باشد باید آنرا به اداره صدور مجوز رانندگی گزارش کنید.
  • با یک گروه پشتیبانی محلی یا ملی تماس بگیرید یا به آنها بپیوندید چرا که این سازمانها می توانند شما را با دیگر افراد دارای موقعیت مرتبط نمایند و می توانند منبع خوبی برای پشتیبانی، اطلاعات و مشاوره باشند.