بیماری نوروفیبروماتوز

نوروفیبروماتوز نوعی اختلال ژنتیکی است که باعث ایجاد تومور بر روی بافت عصبی می شود. این تومورها می توانند در هر نقطه ای از سیستم عصبی شما ، از جمله مغز ، نخاع و اعصاب شما ایجاد شوند. نوروفیبروماتوز معمولاً در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می شود. این تومورها معمولاً غیر سرطانی (خوش خیم) هستند ، اما گاهی اوقات می توانند سرطانی (بدخیم) شوند. علائم بیماری اغلب خفیف می باشد. با این حال ، عوارض نوروفیبروماتوز می تواند شامل کاهش شنوایی ، اختلال در یادگیری ، مشکلات قلبی و عروقی ، کاهش بینایی و درد شدید باشد. درمان نوروفیبروماتوز متمرکز بر رشد و پیشرفت سلامت در کودکان مبتلا و مدیریت زودهنگام عوارض می باشد. هنگامی که نوروفیبروماتوز باعث شکل گیری تومورهای بزرگ یا تومورهایی شود که روی عصب فشار می آورند ، جراحی می تواند علائم را کاهش دهد. برخی از افراد ممکن است از سایر روش های درمانی مانند جراحی با امواج رادیویی یا داروهایی برای کنترل درد بهره مند شوند.

انواع بیماری های نوروفیبروماتوز

3 نوع بیماری نوروفیبروماتوز وجود دارد که هر کدام علائم و نشانه های مختلفی را شامل می شوند. 

نوروفیبروماتوز نوع 1 

نوروفیبروماتوز 1 معمولاً در کودکی ظاهر می شود. علائم اغلب در بدو تولد یا اندکی پس از آن و تقریباً همیشه در سن 10 سالگی قابل توجه است. علائم و نشانه ها معمولاً خفیف تا متوسط است ، اما می تواند در شدت آن متفاوت باشد.

علائم و نشانه ها عبارتند از:

• لکه های قهوه ای صاف و روشن روی پوست (لکه های شیر قهوه ایی): این لکه های بی ضرر در بسیاری از افراد رایج هستند. اما داشتن بیش از شش لکه شیر قهوه ایی نشانه ای از نوروفیبروماتوز نوع 1 است. آنها معمولاً هنگام تولد وجود دارند یا در سالهای اول زندگی ظاهر می شوند. پس از اوایل کودکی ، لکه های جدید ظاهر نمی شوند.

• وجود خال در ناحیه زیر بغل یا کشاله ران: این برجستگی ها معمولا در سنین 3 تا 5 سالگی ظاهر می شوند و معمولا کوچکتر از لکه های شیر قهوه ایی هستند و به صورت خوشه ایی در چین های پوست شکل می گیرند

• لکه های ریز بر روی عنبیه (گره های لیش): این لکه های بی ضرر به راحتی دیده نمی شوند و بینایی را تحت تأثیر قرار نمی دهند.

• برجستگی های نرم به اندازه نخود روی یا زیر پوست (نوروفیبروما): این تومورهای خوش خیم معمولاً در داخل یا زیر پوست ایجاد می شوند ، اما می توانند در بدن رشد پیدا کنند. و گاهی اوقات این رشد تومورها، عصب های متعدد را درگیر می کنند. هنگامی که این تومورها روی صورت قرار بگیرد ، می تواند باعث بدشکلی شود. نوروفیبروما ممکن است با افزایش سن افزایش یابد

• ناهنجاریهای استخوانی: رشد غیرطبیعی استخوان و کمبود تراکم مواد معدنی استخوان می تواند باعث بروز ناهنجاری های استخوانی مانند ستون فقرات خمیده (اسکولیوز) یا حالت پا پرانتزی شود.

• تومور روی عصب بینایی (Optic Glioma): این تومورها معمولاً در سن 3 سالگی ، به ندرت در اواخر کودکی و بزرگسالی و تقریباً به هیج عنوان در بزرگسالان ظاهر نمی شود.

• ناتوانی های یادگیری:  اختلال در مهارت های فکری در کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1 شایع است اما معمولاً خفیف است. غالباً یک اختلال یادگیری خاص مانند مشکل خواندن یا ریاضیات وجود دارد. کمبود توجه و اختلال بیش فعالی همچنین شایع می باشد.

• اندازه سر بزرگتر از معمول: كودكان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1 به دلیل افزایش حجم مغز ، اندازه سر بیشتر از حد متوسط دارند.

• قد کوتاه: كودكان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1معمولاً قد کوتاه تر از حد معمول  دارند

نوروفیبروماتوز نوع 2 

نوروفیبروماتوز 2 شیوع بسیار کمتری نسبت به نوع 1 دارد. علائم و نشانه های نوع 2 معمولاً ناشی از ایجاد تومورهای خوش خیم و آهسته در حال رشد در هر دو گوش است (نوروم های صوتی) ، که می تواند باعث کم شنوایی شود. همچنین به عنوان شوانومای دهلیزی شناخته شده است ، این تومورها روی عصبی رشد می کنند که وظیفه انتقال صدا و اطلاعات تعادلی را از گوش داخلی به مغز دارند. 

علائم و نشانه ها به طور کلی در اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی ظاهر می شوند و از نظر شدت نیز متفاوت هستند. علائم و نشانه ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• کاهش تدریجی شنوایی 

• شنیدن صدای زنگ در گوش 

• تعادل ضعیف

• سر درد

بعضی اوقات نوروفیبروماتوز نوع 2 می تواند منجر به رشد شوانوما در سایر اعصاب بدن اعم از اعصاب جمجمه ، نخاع ، بینایی (اپتیکال) و محیطی شود. علائم و نشانه های این شوانوما ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بی حسی و ضعف بازو یا پاها

• درد

• مشکلات تعادلی

• افتادگی صورت

• مشکلات بینایی یا ایجاد آب مروارید

شوانوماتوز

این نوع نادر از نوروفیبروماتوز معمولاً بعد از 20 سالگی افراد مبتلا  را متاثر میکند. به طوریکه علائم بین حدود 25 تا 30 سالگی ظاهر می شوند. شوانوماتوز باعث ایجاد تومور هایی روی اعصاب جمجمه ، نخاع و محیطی می شود - اما به ندرت به عصبی که نقش شنوایی و اطلاعات تعادل را برعهده دارد درگیر می کند. از آنجا که تومورها معمولاً در هر دو عصب شنوایی رشد نمی کنند ، شوانوماتوز منجر به کاهش شنوایی مشابه افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 2 نمی شود.

علائم شوانوماتوز شامل موارد زیر است:

• درد مزمن ، که می تواند در هر نقطه از بدن شما رخ دهد و ناتوان کننده باشد

• بی حسی و ضعف در قسمت های مختلف بدن

• ضعف عضله

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

اگر شما با فرزندتان علائم نوروفیبروماتوز را مشاهده کرده اید ، به پزشک خود مراجعه کنید. تومورهای مرتبط با نوروفیبروماتوز اغلب خوش خیم و آهسته رشد می کنند. بنابراین اگرچه به دست آوردن یک تشخیص به موقع مهم است ، اما این وضعیت اورژانسی نمی باشد. 

علت بیماری نوروفیبروماتوز

نوروفیبروماتوز ناشی از اختلال ژنتیکی (جهش ها) است که یا توسط والدین منتقل می شود و یا در زمان لقاح به طور خودبخودی رخ می دهد. ژن های مسبب خاصی در هر کدام از انواع نوروفیبروماتوز ها وجود دارد

نوروفیبروماتوز نوع 1: ژن NF1 در کروموزوم 17 قرار دارد. این ژن پروتئینی به نام نوروفیبرومین تولید می کند که به تنظیم رشد سلول کمک می کند. ژن جهش یافته باعث از بین رفتن نوروفیبرومین می شود که به سلول ها اجازه می دهد تا به صورت کنترل نشده رشد کنند.

نوروفیبروماتوز نوع 2: ژن NF2 در کروموزوم 22 قرار دارد و پروتئینی به نام مرلین (که به آن شوانومین نیز گفته می شود) تولید می کند که تومورها را سرکوب می کند. ژن جهش یافته باعث از بین رفتن مرلین می شود و منجر به رشد کنترل نشده سلول می شود.

شوانوماتوز: تاکنون دو ژن که باعث ایجاد شوانوماتوز می شود شناخته شده است. جهش ژنهای SMARCB1 و LZTR1 که تومورها را سرکوب می کنند با این نوع نوروفیبروماتوز همراه هستند. 

الگوی وراثت بیماری های نوروفیبروماتوز نوع 1 و 2 توارث اتوزوم غالب می باشد. به این معنا که احتمال ابتلای فرزندی از پدر یا مادر مبتلا 50% می باشد. الگوی وراثت برای شوانوماتوز کمتر مشخص می باشد. محققان در حال حاضر تخمین می زنند كه خطر ارث بردن شوانوماتوز از والدین مبتلا حدود 15 درصد است.

مشاوره ژنتیک چه کمکی به شما میکند؟

اگر شما، همسر یا بستگان نزدیک به بیماری نوروفیبروماتوز مبتلا باشند مشاوره ژنتیک می تواند موارد زیر را انجام دهد:

• به شما در درک تشخیص جدید بیماری کمک می کند و از شما و خانواده تان پشتیبانی می کند.

• توضیح می دهد که چگونه این بیماری در خانواده منتقل می شود و خطر داشتن فرزند مبتلا را مشخص می کند

• در درک گزینه های آزمایشگاهی ارائه شده به شما کمک می کند و در مورد مزایا و محدودیت های آزمایش ژنتیکی بحث می کنید. مشاور ژنتیک  همچنین می تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید که آیا آزمایش ژنتیک برای شما و خانواده مناسب است.

• اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن را دارید ، مشاوره ژنتیک توضیح می دهد که چه آزمایشاتی برای شما وجود دارد.

• مشاوره میتواند نتایج آزمایش ژنتیک را برای خانواده ها تفسیر کند. 

آزمایش ژنتیک بیماری نوروفیبروماتوز:

بررسی علل ژنتیکی بیماری نوروفیبروماتوز با استفاده از آزمایش پنل های ژنی (ژن های درگیر در مسیر پیام رسانی Ras) یا توالی یابی اگزونی انجام میشود. همچنین به علت وجود جهش های حذف یا مضاعف روش MPLA توصیه می شود.

آزمایش ژنتیک در آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک رازی کرج انجام می شود.