پرکاری تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده پروانه ای شکل در قسمت پایین گردن در جلو سیب آدم است. تیروئید هورمونهای T3 و T4را تولید میکند که نقش تنظیم کننده متابولیسم سلولهای بدن را دارند . غده تیروئید با تولید و آزاد کردن هورمونهای فوق الذکر سوخت ساز (متابولیسم) بدن را کنترل میکند. پر کاری تیروئید موقعی است که غده تیروئید مقدار زیادی T3,T4 یا هر دو را ساخته و در خون آزاد می سازد. تشخیص و درمان پر کاری تیروئید باعث از بین رفتن علائم بالینی و پیشگیری از عوارض آن می شود.
علل پرکار بودن تیروئید
پرکاری تیروئید علل مختلفی دارد که شایعترین آن بیماری گریوز (Graves) که یک بیماری خود ایمنی است می باشد. در این بیماری آنتی بادی هایی ساخته می شود که تیروئید را تحریک به ترشح هورمون بیش از اندازه می کند. بیماری گریوز در خانم ها شایع تر است و شیوع خانوادگی دارد که به معنی ارتباط آن با ژنتیک بیمار می باشد.
سایر علل پر کاری تیروئید عبارتند از :
- افزایش مصرف ید
- تیروئیدیت (آماس تیروئید)که سبب می شود T3,T4 به جریان خون ریخته شود.
- تومورهای تخمدان و بیضه
- تومورهای خوش خیم تیروئید و غده هیپوفیز
- مصرف بیش از اندازه هورمون تیروئید (تیروکسین)
علائم بالینی :
مقدار زیاد T3,T4 یا هر دو باعث می شود سوخت و ساز (متابولیسم) شدیدا افزایش یابد و باعث علائمی مثل طپش قلب , افزایش فشار خون و لرزش دست شود، همچنین تعریق زیاد عدم تحمل به گرما، افزایش حرکات روده (دفع مدفوع)، کاهش وزن و در بانوان سیکل زنانه نامنظم از علائم آن می باشد.
ممکن است غده تیروئید بزرگ شده و گواتر ایجاد کند که می تواند منتشر یا یک طرفه باشد . چشمها برجسته (اگزوفتالموس) شود که علائم چشمی مربوط به بیماری گریوز می باشد.
علائم دیگر پر کاری تیروئید :
- افزایش اشتها
- عصبی بودن
- بی قراری
- عدم توانایی تمرکز
- ضعف
- ضربان قلب نامنظم
- مشکلات خوابیدن
- موهای ظریف و شکننده
- خارش
- ریزش مو
- تهوع و استفراغ
- رشد پستان در آقایان
در صورت وجود علائم زیر باید اقدام فوری و اورژانس انجام شود :
- سرگیجه
- کم عمقی تنفس
- کاهش هوشیاری
- ضربان تند و نامنظم قلب
پرکاری تیروئید می تواند فیبریلاسیون دهلیزی ایجاد کند که آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) خطرناکی است و همچنین می تواند نارسایی قلب ایجاد کند.
تشخیص :
انجام آزمایشات T3,T4,FT4,TSH و کلسترول و تری گلیسیرید. آزمایشات FT4,FT3,T4 مقدار هورمونهای تیروئید را در خون بررسی می کنند که در پر کاری تیروئید مقدار آنها افزایش می یابد.
TSH یا هورمون محرک تیروئید، هورمونی است که از هیپوفیز ترشح می شود و سبب تحریک تیروئید به تولید T3,T4 می شود. در موقعی که مقدار هورمون تیروئید طبیعی بوده یا فزایش یابد مقدار TSH کم است. مقدار خیلی کم TSH می تواند اولین علامت پر کاری تیروئید باشد.
آزمایش کلسترول و تری گلیسیرید : مقدار پائین کلسترول و تری گلیسیرید می تواند ناشی از افزایش سرعت متابولیسم باشد که از علائم پر کاری تیروئید است.
سونوگرافی : سونوگرافی می تواند اندازه تیروئید و وجود توده یا ندول را در تیروئید تشخیص دهد.
CT یا MRI می تواند هیپوفیز را بررسی کرده و وجود ندول در آن را بعنوان علت پر کاری تیروئید نشان دهد.
اسکن رادیو اکتیو تیروئید که مقدار جذب ید در تیروئید و چگونگی انتشار آن را در تیروئید بررسی می کند.
برای تشخیص بیماری گروز علاوه بر آزمایشات ذکر شده فوق انجام آزمایشات :
Anti-TPO , Anti-Tsh-Receptor لازم است.