کمک به تشخیص فقر هورمون رشد یا به مقدار کمتر افزایش آن
دلیل انجام آزمایش :
- کمک به تشخیص فقر هورمون رشد یا به مقدار کمتر افزایش آن
- برای بررسی کار هیپوفیز
- برای نظارت بر تاثیر درمان برای افزایش هورمون رشد.
چه زمانی آزمایش لازم می شود:
- وقتیکه رشد کودک کند باشد ، کوتاهی قد تاخیر تکامل حرکتی
- گاهی اوقات در بالغین موقعی که تراکم استخوانی ، قدرت عضلانی کم شده و چربی های خون افزایش یابد که می تواند به علت فقر هورمون باشد.
- موقعی که کودک یا بزرگسال علائم افزایش هورمون رشد را داشته باشد که می تواند دو بیماری نادر ژیگانتیسم (غولی) و آکرومگالی (بزرگی انتهاها) ایجاد کند.
- موقعی که مشکوک به بیماری هیپوفیز باشیم و هورمون های هیپوفیز غیر طبیعی باشد.
نمونه مورد نیاز :
- بطور معمول چند نمونه خون در ساعات مختلف و یا یک نمونه خون وریدی بعد از ناشتایی و استراحت یا بعد
- از ورزش شدید یا بعد از خوردن گلوکز (قند)
شرایط نمونه گیری :
برحسب توصیه پزشک معالج مثل ناشتایی بیش از اندازه، نمونه گیری انجام می شود.
چه چیزی آزمایش می شود :
هورمون رشد هورمونی است که برای رشد و تکامل طبیعی کودک اهمیت دارد. این هورمون، رشد طولی استخوان ها
را از زمان تولد تا بلوغ باعث می شود. هورمون رشد در تنظیم استفاده از سرعت تولید انرژی و غذا (متابولیسم) و
ساخته شدن پروتئین ها ، چربی ها و قندها دخیل است . همچنین در تنظیم تولید گلبول های قرمز و توده عضلانی کمک
می کند.
هورمون رشد در غده هیپوفیز ، غده کوچکی در قاعده مغز ، پشت تیغه بینی تولید می شود. بطور طبیعی بصورت ضربانی در طول روز و شب که اوج آن معمولا در شب می باشد در خون آزاد می شود. بعلت فوق تفسیر اندازه گیری یک نوبته مقدار آن در خون مشکل است و از نظر بالینی مفید نیست زیرا مقدار آن در زمان ضربان می تواند بالا بوده و در بین ضربان ها پائین باشد.
از این رو اغلب از آزمایش تست تحریکی یا مهار هورمون رشد برای تشخیص فقر یا افزایش این هورمون استفاده
می شود. در این روش علاوه بر هورمون علائم بالینی و مقدار فاکتور رشد (IGF1) (Insulin – Like growth Factor – 1) نیز اندازه گیری می شود.
فقر هورمون رشد :
بعضی از کودکان از زمان تولد فقر هورمون رشد دارند ولی در بعضی دیگر فقر بعدا بعلل مختلف مثلا ضربه یا
تومور مغزی ایجاد می شود. در این موارد که غده ی هیپوفیز صدمه می بیند سبب کاهش کار هیپوفیز و در نتیجه کاهش
هورمون های هیپوفیز می شود. در بعضی موارد علت کم کاری هیپوفیز ناشناخته است که به آن ایدیوپاتیک گفته
می شود.
در بالغین هورمون رشد در تنظیم تراکم استخوان ، توده عضلانی و متابولیسم قند و چربی ها نقش دارد. همچنین در کار
قلب و کلیه نیز دخیل است. فقر هورمون می تواند در کودکی با بزرگسالی پیش بیاید. فقر هورمون می تواند ناشی از
صدمه به هیپوفیز بعلت ضربه مغزی ، تومور مغزی یا رادیوتراپی باشد و در نتیجه کم کاری هیپوفیز پیش بیاید.
افزایش هورمون رشد :
افزایش مقدار هورمون رشد معمولا بعلت تومور هیپوفیز (اغلب خوشخیم) مترشحه هورمون رشد بوجود می آید.
افزایش هورمون رشد در کودکان باعث می شود که طول استخوان های بلند بعد از بلوغ نیز افزایش یابد که منجر به
بیماری نادری بنام ژیگاتیسم (غول آسایی) می شود که قد بیمار حدود 215 سانتی متر یا بیشتر است. افزایش هورمون
رشد ممکن است باعث ضمختی چهره ، ضعف عمومی ، تاخیر بلوغ و سردرد شود. در صورتیکه تومور هیپوفیز
مترشحه هورمون رشد خیلی بزرگ شود می تواند باعث نابینایی شود.
افزایش هورمون رشد در بزرگسالان منجر به آکرومگالی می شود که با افزایش ضخامت استخوان ها مشخص می شود.
اگر چه در مراحل اول بیماری ضخامت پوست ، تعریق ، خستگی ، سردرد ، در مفاصل می تواند کم و جزئی باشد .
افزایش هورمون رشد می تواند به بزرگ شدن دست ها و پاها ، بزرگ شدن استخوان های صورت، سندرم کارپال تانل و
بزرگ شدن غیر طبیعی اعضای داخلی بدن منجرشود. علاوه بر این افزایش هورمون رشد می تواند باعث پلیپ روده و
ضایعات برجسته پوستی پایدار شود.
در اکثر موارد می توان تومور هیپوفیزِ عامل افزایش هورمون رشد را با جراحی ، دارو یا رادیوتراپی درمان کرد.
درصورت عدم درمان، اکرومگالی و ژیگانتیسم منجر به عوارضی مثل دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی عروقی ،
افزایش فشار خون ، آرتریت و کاهش کیفیت زندگی می شود.
نمونه گیری برای آزمایش چگونه آزمایش می شود :
از آنجا که هورمون رشد بصورت ضربانی آزاد می شود اندازه گیری آن در یک مرحله کمک بالینی چندانی نمی کند.
بنابراین مقدار هورمون رشد اغلب با روش تست تحریکی یا تست مهار هورمون انجام می گیرد. معمولا بعد از 10 تا
12 ساعت ناشتایی نمونه خون از ورید گرفته می شود و تحت نظارت پزشکی نمونه خون در ساعت های مختلف از
آغاز تحریک یا مهار از بیمار گرفته می شود.
گاهی اوقات یک نوبت خون بعد از ناشتایی و استراحت یا ورزش شدید درخواست می شود .
- کودکان و نوجوانانی که از نظر فقر هورمون رشد بررسی می شوند باید قبل از انجام آزمایش به مدت چند روز هورمون های جنسی دریافت کنند. این درمان باعث کاهش منفی کاذب می شود. در بعضی موارد پزشکان قبل از انجام تست تحریکی هورمون رشد برای کاهش میزان منفی کاذب کمبود هورمون از پروپانولول استفاده می کنند.